Samandağlı neyzen ve ney yapım ustası Cemil KAHİLOĞULLARI ile ney üzerine bir söyleşi:
A.Aşker: Öncelikle kendinizi kısaca tanıtır mısınız?
C.Kahiloğulları: 1957 yılında Samandağ’ın Cemal Gürsel Mahallesi’nde dünyaya geldim.
A.Aşker: Daha önceden müzikle uğraşıyor muydunuz? Hiç müzik eğitimi aldınız mı?
C.Kahiloğulları: 5 yaşıma gelinceye kadar rahmetli annemin güzel sesinden bize söylediği şarkılardan ilham alarak ben de küçük yaşta şarkı söylemeye başladım. Anasınıfındayken daha öğretmenlerim beni öğretmenler odasına çağırıp şarkı söyletirlerdi. Dördüncü sınıfta çok iyi mandolin çalan öğretmenimden ders alarak mandolin çalmaya başladım. Sonraları nota ile bağlama ve gitar çalmayı öğrendim. 1974’te Samandağ’da “Yarınlar” adında bir rock grubu kurdum.
A.Aşker: Neyle nasıl tanıştınız? Size ney yapmayı kim öğretti?
C.Kahiloğulları: 1977’de vatani görevimi yapmak üzere gittiğim İstanbul’da Askeri Müze ve Kültür Sitesi Mehteran Bölüğü’ne seçildim. Mehter Takımı’nda neyzen arkadaşlarla tanıştım ve ney serüvenim orada başladı. Mehter Takımı’nda nota bilgimi meşk yaparak geliştirdim. Vatani görevimi bitirdikten sonra 2000 yılına kadar ney ve ney kamışlarıyla ilgili uzun araştırmalar yaptım. Dünyadaki en güzel ney kamışlarının Samandağ’da yetiştiğini öğrendikten sonra ney yapma ve çalma hevesim daha da arttı. 2006 yılında ney atölyemi evimin bir odasında kurdum ve dünyanın en iyi neylerini yapmaya başladım.
A.Aşker: “Ney” nasıl bir müzik aletidir? Bize “ney”i tanıtır mısınız? (“Ney”in kaç deliği var, kamışı kaç boğumlu olmalı, uzunluğu ne olmalı gibi)
C.Kahiloğulları: Ney milattan 5 bin yıl önce Sümerler tarafından icat edilmiştir. Ney, öteden beri tasavvuf müziğinde çokça kullanılmaktadır. Şu anda da dünyada çeşitli türde müzik yapan grup ve orkestralarda kullanılmaktadır. Ney, müzik aletleri arasında üç oktav ses çıkaran ve insan ruhunu dinlendiren en iyi sesi çıkaran enstrümandır.
Neyin ön kısmında 6, arka kısmında 1 olmak üzere toplam 7 deliği bulunur. Natürel sese hitap eden 7 çeşit ney vardır. Yani her notanın bir neyi vardır. Eğer diyez ve bemolleri katacak olursak 20 çeşit ney vardır. Natürel yani tam sese bağlı neylerin isimleri şöyledir: Do Davut, Si Şah, La Mansur, Sol Kız, Fa Müstahzen, Mi Süpürde, Re Bolahenk.
A.Aşker: Siz de ney çalıyor musunuz ? Çaldığınız başka bir enstrüman var mı ?
C. Kahiloğulları : Evet, ben nota ile ney çalıyorum, küçüklüğümden beri de mandolin ve gitar çalarım.
A.Aşker : Ney daha çok hangi müzik türlerinde kullanılıyor ?
C. Kahiloğulları : Ney son zamanlarda takriben bütün müzik türlerinde kullanılmaktadır.
A.Aşker : İyi bir ney yapmak için dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir ?
C. Kahiloğulları : İyi bir ney yapmak için öncelikle ölçüye tam uyacak kamışı bulmak gerek. Güzel bir ney olacak olan kamış 10.000 kamışta bir bulunur. Ney yapımı esnasında insan ruhunun rahat ve sakin olması gerekir. Yorgun ve dalgın zamanlarda ney yapılamaz, çünkü çok hassasiyet gerektiren bir iştir. Ney yapımcısının nota ve matematiği çok iyi bilmesi gerekir.
A.Aşker : Herkes “ney” yapabilir mi?
C. Kahiloğulları : Nota bilmeyen bir insan ney yapamaz, çünkü uygun sesleri ve ölçüleri bulamaz.
A.Aşker : “Ney” yapım sürecini en baştan bize anlatır mısınız?
C. Kahiloğulları: Ney kamışları kasım ve aralık aylarında kesilir ve havada asılarak kurumaya bırakılır. Kuruduktan sonra ölçüsü alınır ve ısıtılarak düzeltilir. Düzeltildikten sonra ölçüye uygun bir şekilde kesilir, içi boşaltılır ve delikleri açılır. Parazvaneler takıldıktan sonra yağlama işlemi yapılır, baş paresi takılır ve üfleme aşamasına getirilmiş olur.
A.Aşker : Bir “ney’i” yaklaşık ne kadar zamanda yapabiliyorsunuz?
C. Kahiloğulları: Bir ney, kurutma işlemi ile beraber bir yılda yapılır.
A.Aşker : Anladığımız kadarıyla “ney” yapmak büyük ustalık gerektiren bir iş ve öncelikle işe uygun bir ney kamışı bulmakla başlamak gerekiyor. Bu anlamda Samandağ yöresinde bulunan kamışların ney yapımı için uygun olmasının nedeni nedir?
C. Kahiloğulları : Ney kamışının yalnız Samandağ’da yetişmesinin nedeni şudur: Samandağ’ın yer küresi üstünde olan konumu nedeniyle haziran ve temmuz ayları arasında batıdan esen nemli ve tuzlu rüzgâr, denize 500 metre yakında yetişen bütün bitkilerin filizini kurutmaktadır. Dolayısıyla kamışların da filizi kurumakta ve kısa boylu kalmasına neden olmaktadır. Kısa boylu bir kamış, kısa boğumlu bir ney anlamını taşır. O yüzdendir ney kamışının bulunması nadirdir.
A.Aşker : Ney yapımı için uygun kamışların eskiden Nil nehri civarında da bulunduğunu ve şu anda orada bu kamış türünün yok olduğunu söylediniz. Samandağ yöresinde bulunan kamışların da türü tehlikede mi ? Türü tehlikedeyse bunun nedenini neye bağlıyorsunuz ?
C. Kahiloğulları : Nil nehri civarındaki ney kamışlarının tükenmesinin nedeni, tahminen söylemek gerekirse dünyanın küresel iklim değişikliğidir. Samandağ’daki ney kamışlarının durumu da tehlikededir. Nedeni ;ney kamışlarının olgunlaşmadan yani kesim zamanı gelmeden kamış korsanları tarafından bilinçsizce kesilmesi ve kesim zamanından önce kesilen ney kamışlarının kurutulurken fazla su kaybı nedeniyle büzülerek özelliğini kaybetmesidir. Büzülerek kuruyan kamışlar kesinlikle ney olmaz.
A.Aşker : “Ney”in teknik olarak özelliklerine geri dönmek istiyorum. Kaç çeşit ney vardır ? Siz hangilerini üretiyorsunuz ve en çok tercih edileni hangisidir ?
C. Kahiloğulları : Sağlıklı bir ney kamışının dış görüntüsü cam gibi olmalıdır. Yarım ve tam ses olmakla beraber 20 çeşit ney vardır. Ben tam seslere uyan bütün neyleri yapıyorum. Ayriyeten yarım ses olarak Yıldız, yani “Fa diyez” sesine uyan neyi de yapıyorum. Her neyin ayrı bir boyu ve ayrı bir ölçüsü vardır. Örneğin kız neyinin uzunluğu 689 milimden 715 milime kadardır. Türkiye’de en çok “Kız Ney” tercih edilmektedir.
A.Aşker : “Ney”den sürekli kaliteli bir ses alabilmek için bakımı nasıl yapılmalı ve nasıl muhafaza edilmelidir ?
C. Kahiloğulları: Neyden kaliteli bir ses alabilmek için neyi 15 günde bir düzenli şekilde yağlamak gerekir. Ney, başparesinin boşlukta kalması şartıyla bir zemine yatırılmalıdır. Aksi halde zamanla eğrilir. Kamışın içi sürekli hava almalıdır yoksa küflenir, kokar ve bozuk ses çıkarır.
A.Aşker : Dünyanın dört bir yanından ney siparişi aldığınızı söylediniz. En çok hangi ülkelerden sipariş alıyorsunuz ?
C. Kahiloğulları : Dünyanın çeşitli ülkelerinden ney siparişi alıyorum. En çok Avrupa ve Amerika’ya ney gönderiyorum.
A.Aşker : Ney almak isteyenler için soruyorum: İmal ettiğiniz bir neyin ortalama fiyatı ne kadardır ve talep edenlere bunu nasıl ulaştırıyorsunuz ?
C. Kahiloğulları : Güzel bir neyin fiyatı sorulmaz. Çünkü güzel bir ney, değerli bir antikaya benzer, güzel olduktan sonra fiyatı önemli değildir. Satılan neyleri kargoyla gönderiyorum.
A.Aşker : Ney dışında kamıştan imal edilebilen kaval ya da Arap müziğinde yaygın olarak kullanılan “mijvez” gibi enstrümanlar yapıyor musunuz ?
C. Kahiloğulları : Neyden başka enstrüman yapmıyorum.
A.Aşker : Dünyada ney yapımı için en uygun kamışların Samandağ’ımızda bulunmasının yöreye ekonomik ve sosyal katkısı hakkında ne düşünüyorsunuz ?
C. Kahiloğulları : Yalnız Samandağ’da yetişen ney kamışlarının yöremize hem ekonomik hem de sosyal katkısı vardır. Ney ve ney kamışı almak için dünyanın ve Türkiye’nin her yerinden yılda binlerce insan gelmektedir. Gelen insanlar hem konaklama, hem yeme içme, hem de ney ve kamış parası bırakmaktadır. Dolayısıyla Samandağ ekonomisine güç katılmaktadır. Sosyal katkısı da Samandağımızı dünyaya tanıtmak ve dünya tarihinde ney ile ilgili kariyerinin oluşmasıdır.
A.Aşker : Bu sanatı genç nesillere aktarıyor musunuz? Buna ilişkin olarak, atölyenizde ya da başka bir yerde ilgilenenlere kurs verdiniz mi ya da vermeyi düşündünüz mü?
C. Kahiloğulları: Ben ney yapım sanatını çocuklarıma devredeceğime inanıyorum, çünkü çocuklarım da küçüklükten beri nota ve müzik çalışmaları yapmaktadırlar. Yakın zamanda nota ile ney çalma kursu açmayı düşünüyorum.
A.Aşker : Samandağ yöresinde sizin dışınızda ney yapım ustaları bulunyor mu ?
C. Kahiloğulları: Samandağ’da benden başka ney yapım ustası yoktur.
A.Aşker : Bize ayırdığınız değerli zamanınız için teşekkür ederiz.
C. Kahiloğulları; Ben teşekkür ederim. Yayın hayatınızda başarılar dilerim.
27 /05/2011
